İkinci El Araçlar ve Taşınmazlar için Kdv’de Özel Matrah Uygulaması

21.10.2024'te yayımlanan Centrum Time dergimizin 19. sayısında yer alan bu makalemize ve diğer içeriklere buradan ulaşabilirsiniz.

7104 Sayılı Kanun ile, Katma Değer Vergisi Kanununda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden biri de ikinci el motorlu taşıtlar ile taşınmazların teslimlerinde KDV matrahının tespitinde özel matrah uygulamasına geçilmesidir. Söz konusu uygulamaya göre ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, KDV mükellefi olmayanlardan alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır. Bu düzenleme, indirime dayalı işleyen bir sisteme sahip olan KDV açısından önemli bir değişiklik olup, genel olarak desteklenmekle birlikte ticari sırrın ifşası olarak değerlendirilerek eleştiri konusu da olmaktadır.

İkinci El Araçlar ve Taşınmazlar İçin KDV’de Özel Matrah Uygulamasının Esasları

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun; Verginin Konusunu Teşkil Eden İşlemler Başlıklı 1/1 maddesinde “Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV' ye tabi olduğu ayrıca Özel Matrah Şekilleri başlıklı 23. Maddesinin f bendinde “ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrahın, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutar” olduğu hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, Katma Değer Vergisi Kanunu Genel Uygulama Tebliğinin 4.9. İkinci El Araç ve Taşınmaz Ticareti başlıklı bölümünde; “KDV mükellefi olmayanlardan veya istisna kapsamında KDV ödenmeksizin alınan ikinci el motorlu kara taşıtları ile taşınmazların satışında düzenlenecek faturalarda alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark üzerinden KDV hesaplanır. KDV hesaplanarak alınan ikinci el motorlu kara taşıtları ile taşınmazların teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacağı tabiidir.

İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulaması yalnızca ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından uygulanacaktır.

İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal edenler, 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi alan tacirler ile esnaf ve sanatkârlardır. İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olanlar, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın, özel matrah uygulayabilirler.”

Yukarıda yer alan ifadelere göre, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından verilen süre içerisinde yetki belgesini almamış olanlar ile yetki belgesi almaksızın ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal edenler ikinci el motorlu kara taşıtı teslimlerinde özel matrah uygulayamayacaktır.

İkinci el motorlu kara taşıtı teslimlerinde özel matrah uygulanabilmesi için taşıt üzerinde tadil, bakım ve onarım dışında esaslı vasfında herhangi bir değişikliğe uğramaması gerekmektedir.

İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler KDV mükellefi olmayanlardan veya istisna kapsamında KDV ödenmeksizin alınan ikinci el motorlu kara taşıtlarının satışında düzenlenecek faturalar da alış bedeli ile satış bedeli arasında İkinci el motorlu kara taşıtı teslimlerinde özel matrah uygulanabilmesi için taşıt üzerinde tadil, bakım ve onarım dışında esaslı vasfında herhangi bir değişikliğe uğramaması gerekmektedir.

İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler KDV mükellefi olmayanlardan veya istisna kapsamında KDV ödenmeksizin alınan ikinci el motorlu kara taşıtlarının satışında düzenlenecek faturalar da alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

İkinci El Araçlar ve Taşınmazlar İçin Alış Bedeli

Vergi Usul Kanunu’na eklenen 268/A maddesi ile Alış Bedeli kanunlarımıza tanım olarak girmiştir. İlgili maddeye göre: “Alış bedeli, bir iktisadi kıymetin satın alma bedelidir. İktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi ile ilgili diğer giderler alış bedeline dâhil değildir.”

İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah tabi tutarın tespitinde, Kanun hükmünde “maliyet bedeli” tanımı kullanılmadığından alıma bağlı giderler maliyete dahil edilse de, KDV matrahından düşülmemesi gerekmektedir.

Ayrıca, Katma Değer Vergisi mükellefi olmayanlardan yapılan alım işlemi gider pusulasına bağlanacağından alış bedeli gerçek değerine göre yüksek gösterilip KDV matrahına etki edilebilecektir.

İkinci El Araçlar ve Taşınmazların Tesliminde Özel Matraha Tabi Olan Mükellefler

3065 sayılı Kanunun 7104 sayılı Kanunla değişik (23/f) maddesine göre, ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, KDV mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.

KDV mükellefi olmayanlardan veya istisna kapsamında KDV ödenmeksizin alınan ikinci el motorlu kara taşıtları ile taşınmazların satışında düzenlenecek faturalarda alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark üzerinden KDV hesaplanır. KDV hesaplanarak alınan ikinci el motorlu kara taşıtları ile taşınmazların teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacağı tabiidir.

Buna göre, ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulaması yalnızca ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından uygulanacaktır.

İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal edenler, 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi alan tacirler ile esnaf ve sanatkârlardır. İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olanlar, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın, özel matrah uygulayabilirler.

Taşınmaz ticareti ile iştigal edenler, 5/6/2018 tarihli ve 30442 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Taşınmaz Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında yetki belgesi alan ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkârlardır. Taşınmaz ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olanlar, Taşınmaz Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın, özel matrah uygulayabilirler. 6362 sayılı Kanun kapsamında faaliyette bulunan gayrimenkul yatırım fonları ile gayrimenkul yatırım ortaklıkları, yetki belgesi aranmaksızın, taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerden sayılırlar.

Verilen süre içinde yetki belgesini almamış olanlar ile yetki belgesi almaksızın ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticareti ile iştigal edenlerin ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulanmaz.

İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulanabilmesi için, araç veya taşınmazın basit tadil, bakım ve onarım işlemleri dışında vasfında esaslı değişiklik yapılmaması gerekmektedir.

Tebliğde yer alan örnekler aşağıdaki gibidir.

Örnek 1: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden (A) Otomotiv Ltd. Şti., KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 32.000 TL’ye ticari araç satın almıştır. (C) Servis A.Ş.den hizmet almak suretiyle, satın alınan aracın yıllık bakımı yaptırılmış ve otomobile çelik jant taktırılmıştır. Bu hizmetin karşılığı olarak (C) Servis A.Ş.ye 5.000 TL+900 TL KDV ödenmiştir. Daha sonra söz konusu otomobil KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den satın alınan araca yıllık bakım yaptırılması ve çelik jant taktırılması, otomobilin vasfında esaslı bir değişiklik oluşturmadığından, söz konusu aracın satışında özel matrah uygulanacak ve alış bedeli olan 32.000 TL düşülmek suretiyle 8.000 TL özel matrah üzerinden (8.000 x 0,18 =) 1.440 TL KDV hesaplanacaktır. Ayrıca taşıtın yıllık bakımı ile çelik jant takılmasına ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 900 TL KDV, (A) Otomotiv Ltd. Şti. tarafından indirim konusu yapılabilecektir.

Söz konusu aracın, KDV oranlarını belirleyen 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I) sayılı listenin 9 uncu sırasında tanımlanan binek otomobillerinden olması durumunda, özel matrah üzerinden %1 oranında KDV uygulanacağı tabiidir.

Örnek 2: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden Bay (A), KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 1978 model kullanılamaz halde bulunan bir aracı 10.000 TL bedelle satın almıştır. (C) Servis A.Ş.’ den hizmet almak suretiyle, söz konusu aracın motoru dahil birçok parçası değiştirilmek suretiyle yenilenmiş ve (C) Servis A.Ş.ye 20.000 TL+3.600 TL KDV ödenmiştir. Yenilenen araç Bay (A) tarafından KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. Söz konusu aracın motor dahil birçok parçasının değiştirilmek suretiyle yenilenmesi, taşıtın vasfında esaslı bir değişiklik oluşturduğundan söz konusu aracın tesliminde özel matrah uygulanmayacak, toplam satış bedeli olan 40.000 TL matrah üzerinden KDV hesaplanacaktır. Diğer taraftan, aracın yenilenmesine ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 3.600 TL KDV, Bay (A) tarafından indirim konusu yapılabilecektir.

Örnek 3: Taşınmaz alım satımı ile iştigal eden (A) Emlak Danışmanlık A.Ş. KDV mükellefi olmayan gerçek kişiden almış olduğu işyerinin boyasını ve su tesisatını yenileyerek satmıştır. İşyerinin boyası ve su tesisatının yenilenmesi, işyerinin vasfında esaslı bir değişiklik oluşturmadığından (A) Emlak Danışmanlık A.Ş. tarafından yapılan işyeri tesliminde özel matrah uygulanacaktır.

Örnek 4: (A) Mobilya İmalat, Turizm A.Ş. 3 yıl önce yatırım amaçlı almış olduğu arsayı (B) Konut Yapı Kooperatifine satmıştır. (A) Mobilya İmalat, Turizm A.Ş.’ nin faaliyet konusu taşınmaz ticareti olmadığından arsa tesliminde özel matrah uygulanmayacaktır.”

İkinci El Araçlar ve Taşınmazların Tesliminde Özel Matraha İlişkin Gelir İdaresi Görüşleri

• Rize Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü’nün 15.06.2020 Tarih ve 85550353-130[2019/2]-E.11966 sayılı özelgesinde, ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinde bulunan firmanızın özel matrah uygulanarak satın aldığı araçların tesliminde özel matrah uygulanıp uygulanmayacağı hususunda görüş talep edilmiştir.

İdarenin görüşü şu yönde olmuştur;

İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden şahsınızın, aynı faaliyetle iştigal eden başka bir mükelleften özel matrah uygulanarak satın aldığı taşıtın tesliminde özel matrah uygulanması mümkün olmayıp, satış bedeli üzerinden genel hükümler çerçevesinde KDV hesaplanması gerekmektedir.

• Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü’nün 08.08.2022 Tarih ve 76464994-130[KDV.2020.219]-190854 sayılı özelgesinde, ikinci el otomobil alım-satımı faaliyetiyle iştigal ettiğinizi belirterek, alım-satıma konu olan binek araçlara ait akaryakıt ve bakım giderlerinin Gelir Vergisi Kanunu’na göre safi kazancın tespitinde tamamını mı yoksa %70'ini mi gider olarak indirim konusu yapacağınız ve ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinde bulunan başka bir firmadan Katma Değer Vergisi Kanunu yönünden özel matrah uygulanarak satın aldığınız araçların tesliminde özel matrah uygulanıp uygulanmayacağı hususunda görüş talep edilmiştir.

İdarenin görüşü şu yönde olmuştur;

• Gelir Vergisi Kanunu Yönünden; kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi faaliyetiyle iştigal etmediğiniz anlaşıldığından, satışa konu edilmek üzere "153-Ticari Mallar" hesabında izlemek suretiyle işletmenize kayıtlı olan ve işte kullanılan binek otomobillere ait yakıt, bakım ve onarım gibi giderlerin en fazla %70'inin ticari kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
• Katma Değer Vergisi Kanunu Yönünden; ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden şahsınızın, aynı faaliyetle iştigal eden başka bir mükelleften özel matrah uygulanarak satın aldığı taşıtın tesliminde özel matrah uygulanması mümkün olmayıp, satış bedeli üzerinden genel hükümler çerçevesinde KDV hesaplanması gerekmektedir.

Tarafınızdan %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1; %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren tesliminde ise %18 KDV oranı uygulanması gerekmektedir.

SONUÇ

7104 Sayılı Kanun ile katma değer vergisinde yapılan değişikliklerle ikinci el motorlu taşıtlar ile taşınmazların teslimlerinde KDV matrahının tespitinde özel matrah uygulamasına geçilmiştir.

Özel matrah uygulaması zorunlu olan ikinci el motorlu taşıtlar satışı yetki belgesi ile taşınmaz satışı yetki belgesine haiz mükellefler, KDV mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak, vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan, ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde, satış bedelinden alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutar katma değer vergisine tabi olacaktır.

Bununla birlikte; herhangi bir şekilde KDV hesaplanarak satın alınan ikinci el motorlu kara taşıtları ile taşınmazların teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacaktır.