Binek Oto Gider Kısıtlaması ve Enflasyon Düzeltmesinin Etkileri

16.07.2024'te yayımlanan Centrum Time dergimizin 18. sayısında yer alan bu makalemize ve diğer içeriklere buradan ulaşabilirsiniz.

İşletmelerin kullandıkları binek otomobillerle ilgili olarak 27.05.2020 tarihli ve 31137 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde, binek araçlara ait amortisman, kiralama, faiz, yakıt ve bakım onarım gibi giderler hakkında bazı düzenlemeler yapılmıştı. Bu kapsamda vergi matrahının tespitinde gider olarak yazılabilecek amortisman tutarlarında yıllar itibariyle değişiklikler olmuştur. 2023 yıl sonunda hayatımıza giren enflasyon muhasebesi uygulamasıyla da  şirket aktifine kayıtlı binek otomobillere ait amortisman uygulamasında tereddüt edilen bazı hususlar ortaya çıkmıştır.

Bu yazımızda 2024 yılında binek otomobillere uygulanan gider kısıtlaması ve enflasyon düzeltmesinin binek otomobiller üzerindeki etkilerini incelemeye çalışacağız.

BİNEK OTOMOBİLİN TANIMI

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 3. maddesinde otomobil: “Yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en fazla 9 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt” olarak tanımlanıyor.

197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun 2. maddesinde otomobil: “Yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en çok 8 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçtır” şeklinde tanımlanmaktadır.

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununa ekli 1 sayılı listenin 9. Maddesinde ise doğrudan bir tanım yer almamakla beraber, Türk Gümrük tarife cetveline atıfta bulunularak, ‘’87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil). [(Yalnız binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jipler, vb., motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili vb. motorlu taşıtlar, "8703.10.11.00.00 özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş sıkıştırma ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu olanlar (dizel veya yarı dizel) veya kıvılcım ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu taşıtlar","8703.10.18.00.00 diğerleri"] [Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar hariç’’ ifadelerine yer vermektedir.

Görüldüğü gibi mevcut kanunlarımızda doğrudan binek otomobil tanımı yapılmamakta olup, üç farklı kanunu değerlendirdiğimizde ve piyasada mevcut uygulamalarda göz önünde bulundurulduğunda, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan, ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtların dışında kalan insan taşımak amacıyla kullanılan motorlu taşıtları olarak tanımlanabiliriz.

BİNEK OTOMOBİLLERE AİT KİRA BEDELLERİ İLE TAMİR, BAKIM, YAKIT VE BENZERİ CARİ GİDERLERE İLİŞKİN SINIRLAMA ENFLASYON MUHASEBESİNİN ETKİLERİ

Yapılan düzenleme ile kiralık araçlara ait aylık kira bedellerine ilişkin gider yazılabilecek tutara sınırlama getirilmiş ve aylık kira bedeline ilişkin gider yazılabilecek aylık üst sınır, 2024 yılı için KDV hariç 26.000 Türk lirası olarak belirlenmiştir.

Diğer taraftan KDV Kanununun 30’uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca, gelir ve kurumlar vergisi yönünden kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV, hesaplanan KDV’den indirilememektedir. Bu kapsamda, binek otomobillerin kiralanması durumunda, kira bedellerinin ilgili yıl için belirlenen azami tutarı aşması halinde, aşan kısma ait KDV, ilgili dönemdeki hesaplanan KDV’den indirilemeyeceği gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınmayacaktır.

Günlük yapılan binek otomobil kiralamalarda gün hesabına göre hesaplama yapılması gerekmektedir. Örneğin aylık kira bedeli 30.000TL olan bir otomobil için 8 günlük bir kiralama söz konusu olduğunda 26.000TL/30gün x 8 gün = 6.933,33 TL’ lik kısım ve bu tutara tekabül eden KDV indirime konu edilebilecektir. Aşan kısımlar kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyan edilecektir.

Kiralamalarla ilgili KDV’den istisna olan banka ve sigorta şirketleri gibi faaliyetler yürüten işlemelerde de kiralamaya ilişkin olarak safi kazancın tespitinde gider yazılabilecek tutar KDV dahil 26.000 TL olarak belirlenmiş olup bu tutarı aşan kısım kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Ticari uygulamalarda kira bedeline ait faturanın kira sözleşmesi kapsamında peşin düzenlemesi uygulaması ile karşılaşılabilmektedir. Bu durumda kira gideri dönemsellik ilkesi gereği tek seferde gider yazılamayacağı için gelecek aylara tekabül eden kira giderleri 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında takip edilmesi gerekmedir.

555 No.lu VUK Genel Tebliğinde parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmiştir. Tebliğde parasal düzeltmeye tabi hesaplara ilişkin, 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı ile ilgili olarak, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek döneme ait giderler enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gereken hesap grupları arasında değerlendirilmiştir.

Binek otomobillere ilişkin kira faturasının peşin düzenlenmesi durumunda kira gideri tek seferde giderleştirilemeyeceği için 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında muhasebeleştirilen kısım enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Ancak düzeltme sonrasında ilgili yılda yasal gider olarak belirlenen sınırı aşan tutar Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak dikkate alınacaktır.  Örneğin 2024 yılında kira faturasının peşin düzenlemesi durumunda sadece aylık 26.000TL’lik kısım vergi matrahının tespitinde indirime konu edilecek aşan kısım kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebeleştirilecektir.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin bakım, onarım, yakıt, yol geçiş, otopark, sigorta, kasgo, faiz  ve benzeri giderlerin en fazla %70’i, gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecek ve bu tutara tekabül eden KDV aylık Katma Değer Vergisi beyannamesinde indirime konu edilecektir.

30 Aralık 2023 tarihinde yayımlanan 555 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 40. maddesinde ödenen trafik para cezası, binek otomobillere ilişkin akaryakıt gibi harcamaların gider olarak dikkate alınamayacak kısmı, gider olarak dikkate alınamayacak olan motorlu taşıtlar vergisi ödemeleri gibi harcamalar, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı, beyannamede mevcut tutarları üzerinden kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacağı belirtilmiştir.

BİNEK ARAÇLARDA AMORTİSMAN UYGULAMASI ENFLASYON MUHASEBESİ ETKİSİ

İşletmeler satın aldıkları binek otomobilleri için ödedikleri Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergilerini maliyete eklemek suretiyle veya doğrudan gider yazmak suretiyle muhasebeleştirebilmektedirler. Binek otomobilin kullanılmamış olarak alınması durumunda KDV ve ÖTV’lerin doğrudan gider kaydedilme veya maliyete kaydedilme imkanı devam etmektedir. 324 no.lu gelir vergisi genel tebliğinde doğrudan gider olarak kaydedilen vergilerin 2024 yılında en fazla 690.000,00 TL’si gider yazılabilecektir. 2024 yılında ÖTV ve KDV’yi gider yazmayı tercih eden mükelleflerin vergi matrahının tespitinde indirime konu edebilecekleri amortisman sınırı 790.000,00TL olarak belirlenmiştir.

İşletmeler binek otomobil alımında katlandıkları ÖTV ve Katma Değer Vergisini gider yazmayıp otomobilin maliyetine ilave etme hakları bulunmaktadır. Bu durumda ise amortisman tabi tutulabilecek sınır 1.500.000,00TL olarak belirlenmiş aşan kısma tekabül eden tutara ait amortisman giderleri kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyan edilerek vergi matrahına ilave edilmesi gerekmektedir.  

Binek otomobillere ilişkin enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak 555 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde verilen örnekte hesap dönemi takvim yılı olan ve bilanço esasına göre defter tutan (M), ticari işletmesinde kullanılmak üzere 15/7/2022 tarihinde katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi dahil alış bedeli 1.000.000 TL olan bir adet binek otomobil satın almış ve binek otomobilin iktisabı esnasında ödenen vergilerini binek otomobilin maliyetine dahil etmiştir. Mükellef normal amortisman usulünde yıllık amortismanlarını genel hükümlere göre ayırmakta ve safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alabileceği amortisman tutarını aşan kısmını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate almaktadır. Mükellef 2023 yılı ve 2024 yılı bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak, 31/12/2024 tarihli dönem sonu işlemlerinde söz konusu binek otomobilin düzeltilmiş değeri üzerinden amortisman ayıracaktır. Ancak binek otomobilin Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirlenen amortismana esas bedelin üzerinde kalan maliyet kısmına tekabül eden amortisman tutarını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alacağı belirtilmiştir. Tebliğde belirtilen örneğin devamında 2023 yılı ve 2024 yılı bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacağı 31/12/2024 tarihli dönem sonu işlemlerinde söz konusu binek otomobilin düzeltilmiş değeri üzerinden amortisman ayıracaktır. Ancak binek otomobilin Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirlenen amortismana esas bedelin üzerinde kalan maliyet kısmına tekabül eden amortisman tutarını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alacağı belirtilmiştir.

2024 yılı bilançosunda düzeltilmiş amortismanlar içerisinde daha önceki yıllarda ayrılmış ve kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan amortisman tutarları da bulunacağından 2024 yılı bilançosunun düzeltilmesi neticesinde birikmiş amortismanlar hesabında oluşan farkların söz konusu tutarlara isabet eden kısmının da kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyannamede dikkate alınması gerekmektedir. Binek otomobillerinin mükellefler tarafından satışı halinde ilgili dönemlerde amortisman yoluyla kanunen kabul edilmeyen gider olarak ilgili dönem kazancına ilave edilen tutarların toplamı mükelleflerce vergiye tabi olmayan gelir olarak dikkate alınacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında gösterilmek suretiyle kazanç üzerinden indirim konusu yapılabilecektir.

SONUÇ

2023 Yıl sonu itibariyle uygulamaya başladığımız enflasyon muhasebesi şüphesiz tüm sektörlerde bir çok işlemin uygulanma alanında değişikliklere sebep olmuştur. Binek otomobillerdeki genel giderlerde %70 ‘lik gider  kısıtlamasındaki uygulama devam ederken tebliğde genel giderlerde enflasyon düzeltmesi uygulanmayacağı belirtilmekte, amortisman uygulamasında ise  maliyet bedelleri ve birikmiş amortismanlar düzeltmeye tabi tutulacak ancak ayrılacak amortisman tutarında otomobilin satın alındığı yılda açıklanan sınırı aşan kısımlar kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak ve otomobilin satışı esnasında daha önce kanunen kabul edilmeyen gider olarak vergi matrahına ilave edilen tutarlar  dönem gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında vergi matrahından düşülerek beyan edilebilecektir.