Gerçek Kişilerin Elde Ettiği Eurobond Gelirlerinin Vergilendirilmesi ve Beyan Zorunluluğu

16.07.2024'te yayımlanan Centrum Time dergimizin 18. sayısında yer alan bu makalemize ve diğer içeriklere buradan ulaşabilirsiniz.

Eurobondlar, yurtdışından kaynak sağlamak amacıyla hazine veya özel sektör kuruluşlarınca döviz cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Uluslararası piyasalarda genellikle USD veya EUR cinsinden ihraç edilmektedir.

Eurobonlardan dönemsel faiz gelirlerinin yanı sıra alım – satım kazancı elde edilmesi de mümkündür.  Bireysel yatırımcılar, çeşitli sebeplerle eurobondlara yatırım yapmaktadır.

Mevcut mevzuatımızda bir değişiklik olmaması halinde, 2024 yılında  eurobondlardan elde edilen kazanç ve iratların vergilendirilmesi ile ilgili hususları bu yazımıza konu ettik.

FAİZ GELİRLERİ

Eurobondun doğrudan ihraç aşamasında alınmış olması halinde faiz gelirinin hesabında özellik arz eden bir durum söz konusu değildir.

Öte yandan, eurobondun ikincil piyasada satın alınması, satın alma tarihine kadar işlemiş olan faiz tutarı da satın alma bedelinin içinde yer alabilir. Bu durumda, menkul kıymetin alımından sonraki ilk kupon faizinin hesabında, alım sırasında ödenen “temiz fiyat - kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak tahsil edilen faiz tutarından düşülür ve kalan tutar vergiye tabi faiz geliri olarak dikkate alınır. Dolayısıyla, alış bedelinin içinde işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli olarak, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir (257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği). Alışta ödenmiş olan işlemiş faiz, yıllık beyanname doldurulurken gayri safi irattan indirilir.

Bir diğer durum olarak da, ilgili eurobond primli olarak satın alınmış olabilir. Bu durumda, alışta ödenen prim tutarı eurobondun alım tarihinden sonraki kupon ödemelerine paylaştırılarak vergiye tabi faiz gelirinin tespitinde indirim olarak dikkate alınır. Menkul kıymetin temiz fiyatı ile nominal bedeli arasındaki fark prim/iskonto tutarıdır. Özetle, kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, satın alma bedelinin, nominal bedel ile varsa işlemiş faiz tutarının toplamının üzerinde olması halinde, aşan kısım tahsil edilecek faiz kuponlarının maliyeti olarak dikkate alınır (257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği).

Stopaj Uygulaması

Gelir vergisi uygulaması bakımından eurobond faiz gelirleri, menkul sermaye iradı olarak gelir vergisine tabidir. Söz konusu faiz gelirlerinden, ödemeyi yapanlarda Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi kapsamında stopaj yapılması gerekmektedir.

• Hazine tarafından ihraç edilen eurobondların faiz ödemelerinde (gelirlerinden) %0 oranında stopaj yapılmakta.
• Özel sektör kuruluşlarınca yurt dışında ihraç edilen eurobond faiz ödemelerinde (gelirlerinde), eurobondun vadesine göre farklılaşan oranlarda stopaj oranları söz konusudur. Buna göre;
  • vadesi 1 yıla kadar olanların faiz gelirlerinden %7,
  • vadesi 1-3 yıl arası olanların faiz gelirlerinden %3,
  • 3 yıl ve uzun olanların faiz gelirlerinden %0

Oranında stopaj yapılıyor. Stopaj yoluyla ödenen söz konusu verginin, söz konusu faiz gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde, beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilmesi mümkün.

• Döviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor.
• Eurobondların itfasında anaparaya ilişkin olarak oluşan kur farkları, vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmıyor (GVK md. 75/5).

Beyan Durumu

Tam mükellef gerçek kişiler açısından

Tam mükellef gerçek kişilerce 2024 yılında elde edilen eurobond faiz gelirleri ile beyana tabi diğer kazanç ve iratlar toplamının 230.000,00 TL’yi aşması durumunda, söz konusu faiz gelirinin tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekiyor. 230.000,00 TL’lik beyan sınırının hesabında, eurobond faiz gelirinin yanı sıra, ticari ve zirai kazanç, serbest meslek kazancı, beyana tabi menkul veya gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar toplamı dikkate alınmalıdır.

Yıllık beyannamede söz konusu faiz geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, stopaj yoluyla ödenmiş olan verginin mahsubu sonrasında varsa kalan vergi tutarının, 2025 yılı mart ve temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenmesi gerekmekte.

Yabancı devlet ve yabancı şirketlere ait eurobondlardan 2024 yılında elde edilen faiz gelirlerinin 13.000 TL’yi aşması halinde tamamı beyan edilir (G.V.K. madde: 86/1-d).

Dar mükellef gerçek kişiler açısından

Dar mükellef gerçek kişiler tarafından Türkiye’de elde edilmiş olan ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan menkul sermaye iratları için ayrıca gelir vergisi beyannamesi verilmesi söz konusu değildir (GVK md. 75/2). Bu nedenle, dar mükellef gerçek kişi tarafından elde edilen eurobond faiz gelirleri için ayrıca bir beyanname verilmesi söz konusu olmayıp yapılan stopaj Türkiye açısından nihai vergilemedir.

ALIM – SATIM KAZANCI

Eurobondların satışından elde edilen kazançlar “değer artışı kazancı” olarak gelir vergisinin kapsamına girmekte.

Satıştan elde edilen kazancın hesaplanmasında temel olarak, eurobondun satış anındaki TL cinsinden satış bedeli ile alış bedelinin TL karşılığı arasındaki fark dikkate alınmaktadır ve vergi idaresinin görüşü bu yöndedir. Alış ve satış bedellerinin TL karşılıklarının hesaplanmasında, alış tarihindeki TCMB döviz alış kuru ile satış tarihindeki TCMB döviz alış kuru dikkate alınır. Kazancın hesabında, komisyon, vergi veya diğer masraflar kazancın elde edilmesine satım giderlerin düşülmesi mümkündür.

Satış kazancının hesabında, eurobondun TL cinsinden alış bedelinin, elden çıkarıldığı ay hariç, her ay TÜİK tarafından ilan edilen Yİ-ÜFE artış oranında endekslenmesi sonrasında bulunan tutarı dikkate alınacaktır. Alış ve satış tarihleri arasındaki dönemde Yİ-ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde ise, alış bedeli Yİ-ÜFE ile arttırılır, bu sürede Yİ-ÜFE artış oranı %10’un altında ise; alış bedeli revize edilmez. Bu endekslemede, menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.

Eurobondların satışından elde edilen kazançların vergilendirilmesi, ilgili borçlanma aracının 01.01.2006 tarihi öncesinde ve sonrasında ihraç edilmiş olmasına bağlı olarak farklılaşmaktadır.

2006 yılı öncesi ihraç edilenler

1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan eurobondlar için 2024 yılında yapılan satıştan doğan kazancın 200.000,00 TL’lik kısmı vergiden istisnadır. Dolayısıyla, kazancın bu tutarı aşması halinde, kazancın bu istisna tutarını aşan kısmı için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunludur.

Alım satım zararlarının kazançlara mahsup edilmesine ilişkin kanun hükmü olmamasına rağmen, bakanlığın 21 Ocak 2003’teki açıklaması ile İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 23 Şubat 2012 tarihli özelgesinde mahsubun yapılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, 2022’de, eurobond’ların vadesinden önce satışından elde edilen alım satım kazancının, 58.000 TL’yi aşması durumunda aşan kısmın beyan edilmesi gerekiyor.

01.01.2006 tarihi ve sonrasında ihraç edilenler

1 Ocak 2006’dan itibaren ihraç edilmiş olan eurobondların elden çıkarılmasından doğan kazancın, alım bedelinin alım satım tarihleri arasındaki Yİ-ÜFE endeks farkına (%10’un üzerinde olması şartıyla) göre artırılması suretiyle tespiti mümkündür.

Anılan tarihten sonra ihraç edilen eurobondların elden çıkarılmasından doğan kazançlar için kanunda öngörülmüş herhangi bir istisna söz konusu olmayıp, kazancın tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekiyor.

Kazanç hesabına ilişkin örnek

İkincil piyasadan işlemiş faiziyle birlikte iktisap edilen bir tahvilin, iktisap tarihini takip eden ilk kupon tahsilatından sonra (bir sonraki kupon tahsilatı öncesinde) satılması durumunda, faiz geliri ile alım satım kazancının tespitini aşağıdaki örnek üzerinden açıklamaya çalışalım.

• Eurobondun nominal bedeli : 1.000.000 USD
• Eurobondun satın alma bedeli (kirli fiyat) : 1.050.000 USD
• İktisap tarihine kadar işlemiş faiz tutarı : 40.000 USD
• Eurobondun temiz alış fiyatı (1.050.000 – 40.000) : 1.010.000 USD
• Alış primi (1.010.000 - 1.000.000=) : 10.000 USD
• İtfaya kadar kalan kupon sayısı : 5
• Kupon başına alış primi (10.000/5=) : 2.000 USD
• 6 ayda bir kupon tutarı : 45.000 USD
• Kupon tahsilinden 3 ay sonra satış bedeli : 1.023.500 USD

Buna göre, elde edilen faiz geliri ve alım satım kazancı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:

1. 45.000 USD kupon tahsilatından 40.000 USD işlemiş faizin ve bu kupona tekabül eden 2.000 USD alış priminin düşülmesinden sonra bulunan (45.000 -40.000 -2.000)= 3.000 USD, “faiz geliri” olarak dikkate alınacak. Bu tutar, kupon faizinin tahsil tarihinde geçerli olan TCMB döviz alış kurundan TL’ye çevrilerek gelir hesabı yapılacak. Söz konusu tutar, GVK’nın 86/1-c hükümleri kapsamında varsa beyana tabi diğer gelirlerle birlikte yıllık limit olan 230.000 TL’nın aşılması halinde yıllık beyana dahil edilecektir.
2. Tahvilin satış karının hesabı {1.023.500 - (1.050.000-40.000-2.000)}= 15.500 USD olarak hesaplanmaktadır. Satış fiyatının belirlenmesinde, işlemiş faiz de dikkate alınmış olmakla birlikte söz konusu farkın tamamı değer artışı kazancı kapsamındadır. Döviz bazında kar görünmekle beraber anılan satıştan elde edilen karın hesabında, temiz alış bedelinin alış tarihindeki TCMB döviz alış kuruyla TL karşılığı bulunması gerekir. Bu suretle bulunan tutarın, satıştan bir ay öncesine ait Yi-Üfe’nin alıştan bir ay öncesine ait Yi-Üfe’ye bölünmek suretiyle bulunan katsayısı ile (%10’un üzerinde olması şartıyla) artırılması ve bu suretle hesaplanan alış maliyetinin satış bedelinin satış tarihindeki TCMB döviz alış kuru ile bulunan TL karşılığından düşülerek TL cinsinden satış karının/zararının hesaplanması gerekir. Bu hesaplama sonucunda kar çıkması durumunda bu karın tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecektir.

SONUÇ

Gerçek kişilerce, yurtdışında ihraç edilen borçlanma araçlarına yatırım yapılması durumunda, bu yatırımlardan elde edilen dönemsel getiriler “menkul sermaye iradı” olarak gelir vergisinin konusuna girmektedir. Ayrıca, söz konusu menkul kıymetlerin satılması halinde satıştan doğan kazanç “değer artışı kazancı” olarak gelir vergisine tabidir.

Eurobondlardan elde faiz gelirlerinin ve değer artışı kazancının hesaplanması özellik arz etmekte olup temel açıklamalar 257 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır. Ayrıca, 1 Ocak 2006 öncesinde ihraç edilmiş olan eurobondlar ile bu tarihten itibaren ihraç edilmiş eurobondlardan elde edilen faiz gelirlerinin gelir vergisi karşısındaki durumu da farklılık arz etmektedir.

2024 yılında bu menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri ve alım satım kazançlarının hesaplamasında konunun uzmanlarına başvurulmasını tavsiye ederim.